Colijnsplaat

Colijnsplaat ligt aan de noordkant van Noord-Beveland en is gesticht in 1598. Toen werd het laatste gat gesloten in de dijk om een nieuwe polder. In deze polder groeven Joachim Michielsz en Adriaen Schaers kaarsrechte greppeltjes (kielspitten) ter afscheiding van de kavels en om de omtrek van het rechthoekige dorp Colijnsplaat te markeren.

De naam Colijnsplaat is afkomstig van het schor 'Colinsplate' dat gedeeltelijk binnen de nieuwe bedijking was komen te liggen. Het dorp is heel uitgekiend gepland en bebouwd. Alles werd vooraf vastgelegd, van de ligging van straten tot aan de soorten bouwmaterialen. Dit is bijzonder, want uit die tijd zijn weinig gegevens bekend dat een dorp zo gestructureerd en volgens verordeningen is opgebouwd. Wie in Colijnsplaat bijvoorbeeld een bank voor zijn huis wilde, mocht die alleen haaks op de gevel plaatsen.

Het dorp Colijnsplaat kenmerkt zich dus door een brede dorpsstraat, de Voorstraat, waarin enkele winkels en nogal wat notabele woningen het beeld bepalen. De meeste andere straten lopen parallel aan de Voorstraat of staan er haaks op.

Uit gegevens van het jaar 1599 kunnen we opmaken dat Colijnsplaat spoedig aantrekkelijk was als woonplaats. In dat jaar namelijk werd de hervormde gemeente geïnstitueerd. Het herenhuis waarvandaan eerder het bedijkingswerk was georganiseerd, werd als kerk en school ingericht. Bovendien werd een 'vroetwijff' aangesteld.

Belangrijk voor de ontwikkeling van Colijnsplaat was de haven (1599) Via deze haven kon het graan van Noord-Beveland worden gebracht naar het eiland Schouwen en kwam ook het personenvervoer via de veerdienst met Zierikzee op gang.

Helaas kwam begin 1600 een terugslag: twee pestepidemieën volgden elkaar snel op. De haven kon daardoor niet gebruikt worden; veel mensen waren zeer arm. Pas in de tweede helft van de 17e eeuw kwam het herstel.

Rond 1960 werd de Zeelandbrug naar Schouwen-Duivenland voltooid. Hierdoor werd de veerdienst naar Zierikzee overbodig. De afsluiting van het Veerse Gat betekende bovendien dat in Colijnsplaat een nieuwe vissershaven moest worden gemaakt ter vervanging van de haven in Veere.

Colijnsplaat beschikt nu over een moderne jachthaven met ca 500 ligplaatsen en een moderne vissershaven. De verkoop van vis is dan ook een belangrijke inkomstenbron voor Colijnsplaat.

Het herenhuis (het voormalig gemeentehuis) dat aan de oorsprong ligt van het dorp Colijnsplaat is nog steeds intact: het is in 1769 verbouwd tot een eenvoudig rechthoekig gebouw van vijf gedeelten met een toren ernaast. Het gebouw is gepleisterd en heeft een eenvoudig poortje. U kunt het gebouw aan de buitenzijde altijd bezichtigen. Dit geldt ook voor de kerk uit 1769. Het is een zaalkerkje, met een stenen torentje. Mooi in zijn eenvoud.

Nog verder terug in de geschiedenis kunt u door de plaats te bezoeken waar overblijfselen van de tempel van Nehalennia, een Romeins heiligdom, zijn gevonden (Zierikzee).

Op donderdag wordt in de vismijn van Colijnsplaat vis geveild. Op de andere dagen worden garnalen en, afhankelijk van het seizoen, vis geveild. Dit biedt een mooi schouwspel.

Wilt u de sfeer in Colijnsplaat echt proeven, dan is het een aanrader om naar de visserijdagen te komen in augustus.

• Aad P. de Klerk (1998), Het voorstraatdorp Colijnsplaat
• Koninklijk Zeeuws Genootschap der wetenschappen, Encyclopedie van Zeeland
• M.P. de Bruin, M.H. Wilderom (1961), Tussen afsluitdammen en deltadijken I Noord-Beveland